Die aarde: Atmosfeer
-
-
- Die atmosfeer van die aarde is ‘n dun laag gasse wat ‘n belangrike en dinamiese rol speel en ons planeet omring.
- Dit speel ‘n kritieke rol in die ondersteuning van lewe op aarde deur lig, hitte en die beskerming van die planeet teen skadelike straling uit die ruimte.
- Die atmosfeer bestaan uit ‘n mengsel van gasse, aerosole en ander deeltjies wat in lae om die aarde verdeel is.
-
Belangrike kenmerke van die aarde se atmosfeer:
Samestelling:
Die aarde se atmosfeer bestaan hoofsaaklik uit ‘n mengsel van gasse. Die twee hoofbestanddele van die atmosfeer is stikstof (ongeveer 78%) en suurstof (ongeveer 21%). Daar is ook klein hoeveelhede ander gasse soos argon, koolstofdioksied, en waterdamp.
Laagstruktuur:
Die atmosfeer van die aarde is verdeel in verskeie lae, elk met unieke eienskappe en funksies:
Troposfeer:
Dit is die laagste laag van die atmosfeer en strek ongeveer 8 tot 15 kilometer bo die aardoppervlak. Die laag naby die oppervlak waarin ons leef.
Die troposfeer bevat die meeste van die atmosferiese vog en is waar die meeste van die aardse weerpatrone plaasvind. Temperatuur neem af met toename in hoogte.
Stratosfeer:
Bokant die troposfeer, strek die stratosfeer van sowat 15 tot 50 kilometer bo die aardoppervlak.
Hier vind ons die ozoonlaag, wat skadelike UV-straling van die son blokkeer, en waarin vliegtuie vlieg op langafstandsroetes.
Die temperatuur in die stratosfeer styg met toename in hoogte as gevolg van absorpsie van sonlig deur die ozoonlaag.
Mesosfeer:
Bokant die stratosfeer, tussen 50 en 85 kilometer, lê die mesosfeer.
Dit is die koudste laag van die atmosfeer en die plek waar die meeste meteore verbrand en weerkaats word.
Termosfeer:
Die termosfeer strek vanaf die mesosfeer tot sowat 600 kilometer bo die aardoppervlak.
In hierdie laag word die meeste van die son se energie geabsorbeer, wat die temperatuur baie hoog kan maak, maar dit sou nie so gevoel word nie, want die termosfeer is baie yl. Dit is ook die laag waar die internasionale ruimtestasie (ISS) draai en waar ruimtetuie in ‘n baan om die aarde beweeg.
Eksosfeer:
Die eksosfeer is die dunste buitegrens laag van die atmosfeer, wat strek vanaf die termosfeer tot in die ruimte. Hier begin die aarde se gravitasionele invloed vervaag en word dit uiteindelik oorskadu deur die sonnewind.
Earth Atmosphere Infographic Vectors by Vecteezy
Dit is belangrik om in gedagte te hou dat die hoogte van hierdie lae nie vaste grense het nie, maar eerder geleidelik verander oor die aarde se oppervlak en as gevolg van variasies in temperatuur en druk.
Oorsprong van gasse in die atmosfeer:
Die gasse in die atmosfeer word hoofsaaklik geproduseer deur prosesse soos:
Fotosintese,
Diagram showing process of photosynthesis with plant and cells
Vectors by Vecteezy
Vulkaniese aktiwiteite,
die afbreek van organiese materiaal, asook
Waterdamp, ‘n belangrike gas, wat uit oseane, riviere, en plante kom.
Water Cycle And States
Vectors by Vecteezy
Funksies van die Aarde se atmosfeer:
Beskerming teen skadelike straling: Die atmosfeer dien as ‘n beskermende laag teen skadelike straling van die son en van die ruimte. Dit filter skadelike ultravioletstrale deur die aanwesigheid van die ozonlaag in die stratosfeer.
Regulering van Temperatuur: Die atmosfeer help om die temperatuur op aarde te reguleer deur die son se hitte vas te vang en die energie weer vry te stel deur prosesse soos die broeikaseffek.
Weervoorsiening: Deur die interaksie van lugmassas, vog en hitte, veroorsaak die atmosfeer weerpatrone soos wind, reën, en storms.
Klimaatsverandering: Die samestelling en funksionering van die atmosfeer verander as gevolg van menslike aktiwiteite soos die verbranding van fossielbrandstowwe en ontbossing. Hierdie veranderinge kan lei tot klimaatsverandering en veranderde weerpatrone.
Die aarde se atmosfeer is ‘n komplekse en dinamiese stelsel wat ‘n sleutelrol speel in die ondersteuning van lewe en die bewaring van ons planeet se ekologiese balans. Dit speel ook ‘n belangrike rol in die regulering van klimaatpatrone en beskerming teen buitenaardse straling.
